Je hebt een leuk borduurmotief voor je machine gevonden en wilt dit direct borduren. Je zoek de juiste kleuren machinaal borduurgaren bij elkaar, en dan kom je tot de ontdekking dat – van sommige gebruikte klosjes – er niet zo veel meer op lijkt te zitten. Wat nu? Waag je het er op of ga je bekijken hoe je zo nauwkeurig mogelijk kunt berekenen of je voldoende garen hebt voor het betreffende motief?

Eerst even kijken hoe het werkt met het garenverbruik: open je BERNINA Borduur Software DesignerPlus 8: je kunt daar alles vantevoren laten berekenen door de software, als je het betreffende borduurmotief uit de Borduur Bibliotheek hebt gehaald (of vanuit een andere bron):

1) Plaats het betreffende borduurmotief op je werkblad. (Bewerk het eventueel totdat het naar je zin is, of gebruik het motief zoals het is). Ik heb een vlinder uit de bibliotheek gehaald – hij wordt met ‘Satijnsteekvulling‘ gemaakt:

2) Ga naar ‘Afdrukvoorbeeld’ bij ‘Bestand’ op de menubalk. Hierbij zie je rechtsboven de info over het te gebruiken garen staan.

Als we dat even beter bekijken, zie je dat er 3 kleuren gebruikt worden, met hun merknaam en dikte, kleurcode, kleurnaam en daarachter – en dat is het belangrijkste – de hoeveelheid garen die gebruikt zal worden. Dat is een gedetailleerde schatting; het gaat tot 2 cijfers achter de komma. In dit geval gaat het hier om een motief dat 7002 steken bevat, 7,5 x 7 cm groot is.

Om nu te weten hoeveel garen er gebruikt zou moeten worden als het motief flink zou vergroot zou worden, tot bv. 21,3 x 20 cm, totaal 20.993 steken, dan vergroot je het motief eerst tot die maat, en klikt dan weer op ‘Afdrukvoorbeeld’. (De vlinder heb ik overigens moeten draaien, zodat hij in het ‘veilige’ gebied van de Jumbo ring past). Je ziet dat er nu twee A4tjes gebruikt worden om de informatie uit te printen. Links de vlinder met raster voor exacte plaatsing, rechts de gareninfo.

En weer even beter bekijken: het motief is nu bijna 3 x zo groot geworden. Er wordt nu beduidend meer garen gebruikt, maar je kunt niet zeggen dat ook dat 3 x zoveel is: dat heeft te maken met de vorm en afmeting per object. Hieronder geef ik de berekening aan:

1e Motief, kleur 1         13.19 meter          2e Motief, kleur 1        68.35 meter = 5,2 x zoveel
1e Motief, kleur 2        11.90 meter          2e Motief, kleur 2       61.40 meter =  5,15 x zoveel
1e Motief, kleur 3        13.08 meter         2e Motief, kleur 3       70.84 meter =  5.4 x zoveel

Als je de Stiksteekvulling gebruikt, wordt het aantal steken in elk geval al verhoogd: de naald gaat immers vaker door de stof/versteviging om meer steken te creëren – vooral bij grote, lange objecten wordt voor deze steek gekozen, omdat de afstand van de ene kant naar de andere kant te lang zou zijn om mooi te borduren (de satijnsteek kan open gaan staan en de onderlaag/stof laten zien) en dus meerdere naaldpunten nodig heeft.

Als er bij de Satijnvulling 1 draad van de ene kant naar de andere kant loopt, heb je 2 naaldpunten; werk je met de Stiksteekvulling, dan kunnen er wel veel meer naaldpunten komen, afhankelijk van de afstand – die naaldpunten/steken worden meegeteld, en dus gaat het garenverbruik omhoog, want meer steken = meer verbruik. Het steekaantal van de grote vlinder met Stiksteekvulling werd al 29.836.

En kijk eens wat er gebeurt met het aantal steken, en dus met het aantal meters garen, als ik het grote motief omzet naar bv. een Bolletjessteek.

Het aantal steken is dan 43893, het motief is nu 21,3 x 19,9 cm (iets aangepast ivm. het uitkomen van de bolletjes, dat berekent de Software V8 zelf). En kijk naar het garengebruik: weer hoger dan bij het vorige motief.

De cijfers die je ziet bij garenverbruik zijn enigszins geschatte cijfers, berekend op normaal gebruik. Alles hangt natuurlijk ook weer af van de dikte van de stof en verstevigingen (hoe dikker de stof hoe meer garen er gebruikt gaat worden), maar ook de manier van inspannen in de borduurring, boven- en onderspanning enz. Je kunt je vast wel voorstellen dat – als je op een dun ingespannen materiaal borduurt – het bovengaren dichter op het ondergaren gemaakt wordt door de boven- en onderspanning. Bij dikker materiaal blijft er altijd wat van die dikte over na het borduren, dus worden de steken langer en dat kost meer garen.

Gelukkig kun je – voordat je daadwerkelijk gaat borduren, vantevoren via de Software V8 bekijken hoeveel garenverbruik er zou zijn bij het door jou opgehaalde borduurmotief. Je kunt op dit punt nog veel wijzigen, qua steken, grootte enz. Dat kan dus mede het verbruik gaan garens bepalen.

Kant-en-klaar aangeschafte/gedownloade borduurmotieven van firma’s die ze via Internet aanbieden, bieden niet altijd gedetailleerde informatie over de gebruikte garens. Soms krijg je een prachtige lijst met gebruikte kleuren, volgorde van kleuren, garenwisselingen enz. te zien, maar staat er niets over hoeveel garen je gebruikt bij dat motief. En heel soms – zeker bij semi-professionele borduursites – krijg je helemaal geen gareninformatie te zien: het gaat dan vaak om motieven die men uit liefhebberij gemaakt heeft, en op internet verkoopt (kijk altijd uit met dit soort motieven – ze zijn niet altijd op de juiste manier gemaakt. Sommigen ‘kloppen’ niet, hebben geen onderlaag, of er ontbreken steken, soms is de omlijning slecht gedigitaliseerd). Gelukkig kun je dan weer veel bewerken in de Software V8.

Over het algemeen worden borduurmotieven met een Satijnsteek (veel eenvoudige motieven en letters) of Stiksteekvulling ontworpen (intensievere motieven): bij de Satijnsteek wordt het meest voordelig berekend hoeveel garen je nodig hebt, bij de Stiksteelvulling kost het meer garen. Bij sommige borduurmotieven zul je een combinatie van beide steken vinden, maar het kan ook zijn dat er hele andere steken/combinaties gebruikt worden, bv. Bolletjes, Fantasievulling enz.  Mede door de gebruikte steken wordt de hoeveelheid aan garen berekend.

Hierboven zie je een afbeelding van de vlinder met satijnsteekvulling: je ziet de onderlaag (slechts één draadje) en de satijnsteken, waarbij opvalt hoe weinig naaldpunten er zijn (witte stipjes).

En hier zie je een afbeelding van dezelfde vlinder met stiksteekvulling: veel meer naaldpunten, dus meer garenverbruik. Maar ook de steek-dichtheid is bepalend, en hoeveel onderlagen (garenlagen) je gebruikt bij je borduurmotief. Bij de vlinder zitten geen onderlaag, slechts een draad die van de ene kant naar de andere kant loopt…

En kijk eens hoe dat er uitziet als ik een wel onderlaag aanbreng (icoontje ‘Verstevigingslaag’): het aantal naaldpunten is hierdoor verhoogd en het stekenaantal met 5.000 toegenomen.

De dikte van de stoffen, verstevigingen en topping (wateroplosbare versteviging bovenop de stof) zijn ook mede bepalend voor het garenverbruik. Je kunt je voorstellen dat – als je een dunne katoenen stof en een dunne versteviging in de borduurring spant, dit minder garen zal kosten dan bij een aantal lagen versteviging, dikke stof of sandwich en topping.

Ook de soepelheid of stevigheid van een stof of ingespannen/zwevend materiaal is bepalend: werken op Canvas of Leer zal meer garen kosten dan werken op een dunne quitstof.

Maar dan weet je nog steeds niet of de voorraad garens die jij hebt voldoende meters per klos bevat om een betreffend deel van het borduurmotief te maken.

Bovendien wordt daarbij niet gesproken over het ondergaren (bobbin thread): hoeveel heb je daarvan nodig? Om die informatie te verkrijgen, heb ik bij verschillende firma’s die borduurgarens maken gekeken, waarbij het volgende naar voren kwam:

Er zijn heel veel klossen en conen met diverse metrages (aantal meters) verkrijgbaar. Zo heb je al machine borduurgaren op 150m of 200m, maar ook wel op 500m, 1000m, 2000m, en zelfs 5000m (de laatste hoeveelheden worden het meest gebruikt bij professionele borduurmachines).

De meeste gedigitaliseerde borduurmotieven zijn gemaakt voor Wt40 garens (rayon of polyester): je hebt in verhouding ongeveer 2/3 aan lengte bovengaren nodig ten opzichte van 1/3 ondergaren*.

Voorbeeld: per 1.000 steken gebruik je 4,6m bovengaren en 2,3m ondergaren*. Dit is een berekening die ik bij verschillende firma’s tegenkwam – het is geen wet van meden en perzen, maar iets waar je enigszins van op aan kunt.

Zo kan ik de berekening voortzetten (rekening houdend met een steeklengte van ca. 4mm en geen speciale steken/effecten op de genoemde garendikte**):
1.000 steken       bovendraad 4.6 m       onderdraad 2.3 m
10.000 steken    bovendraad 40.6 m     onderdraad 23 m
20.000 steken    bovendraad 81,2 m     onderdraad 46 m
40.000 steken    bovendraad 162,4 m   onderdraad 92 m  enz.

Als je de berekening uit zou voeren nav. de voorbeelden met de vlinder, kom je op iets minder aantal meters ten opzichte van het aantal steken, maar het geeft je wel een goede indicatie.

-Heb je een motief tot 1.000 steken, en wil je dit met meerdere kleuren borduren, dan kun je zonder probleem restjes gebruiken: zowel van de bovendraad als de onderdraad. Bedenk wel dat de échte laatste stukjes draad op een klosje minder strak zitten, en dus sneller voor steekproblemen kunnen zorgen – zeker als je helemaal tot het einde wilt naaien (en dan tóch ontdekt dat je nét te kort garen hebt)…
-Heb je een motief tot 1.000 steken, en wil je dit met één kleur borduren, ook dan zou je nog restjes kunnen gebruiken, maar controleer of het klosje niet door de draden te zien is, en nog wat dikker aanvoelt qua garenhoeveelheid.
-Ga je een motief van bv. 40.000 steken borduren, en zou je dat met één kleur garen willen doen, dan zou een klosje van 150m niet genoeg zijn, maar wel één van 200m, mits deze (bijna) onaangebroken is. (Je moet ook altijd rekening houden met stapsteken, breken van draad enz, vandaar ruim berekenen).
-Wil je iets maken met meer dan 50.000 steken of meer? Tja, dan heb je gewoon veel garen nodig…

Maar dit is gelijk het bewijs dat je heel goed kunt werken met kleine klosjes borduurgarens! Je hoeft niet persé conen van 1.000m per kleur te kopen of zelfs nóg grotere, als je als particulier lekker voor jezelf, je gezin, je familie ed. gaat borduren. Bij veel firma’s zijn er heel veel prachtige kleuren verkrijgbaar, vaak effen én gemêleerd, op bv. 200m (Sulky Rayon Wt 40 is bv. in 260 kleuren te bestellen – 220 effen en 40 ombré en variegated, om maar eens een voorbeeld te noemen). Ben je beroepshalve bezig, dan is dat een ander verhaal en zul je meer baat hebben bij de aanschaf van grote conen.

En wat betreft de onderdraad**, wat past er op de spoeltjes? Alles hangt af van het formaat spoeltje (klein of – zoals bij mijn BERNINA770QE groot), hoe je het garen opgespoeld hebt (snelheid en consistentie tijdens het spoelen bepaalt hoeveel garen er op kan), of gebruik je voorgespoelde spoeltjes (waar in verhouding soms wel 1,5 keer zoveel garen op past, omdat dit in de fabriek opgespoeld wordt), maar ook welke dikte ondergaren je gebruikt. Hoe dikker het garen, hoe minder er op het spoeltje past. Bij de berekeningen in deze les is rekening gehouden met ‘Bobbinfill’, een écht ondergaren, dat áltijd iets dunner is dan de bovendraad. Zo neem ik Sulky Rayon Wt40 of zelfs andere siergarens tot uiterlijk Mirage Rayon Wt30, met DecoBob Wt80 in bijpassende kleur op het spoeltje. Je kunt je voorstellen dat van het dunnere DecoBob er best veel op het grote formaat spoeltje van BERNINA770QE gaat…

Zo, weer een heleboel theorie, maar hopelijk heb je er wat aan.
Kijk je volgende keer weer mee?

Borduurgroeten
Sylvia Kaptein
Sylvia’s Art Quilts Studio
www.sylviasartquilts.nl
[email protected]

*Afhankelijk van de dikte/soort ondergaren en manier van opspoelen, waarbij het ondergaren meestal beduidend dunner is dan het bovengaren
**Werk je met dikkere bovengarens, dan kan het aantal meters dat je nodig hebt flink oplopen…