De afgelopen lessen heb je op verschillende manieren met decoratieve steken gewerkt bij de BERNINA V8 borduursoftware. Je kunt vrije vormen tekenen waar je bijzondere effecten in kunt zetten. Omdat er veel handborduursters (kruissteken) zijn die ook met de borduurmachine werken, kijk ik dit keer naar de Kruissteekvulling – de patroonvulling die gebruikt wordt om grote vlakken op te vullen met weinig steken. Het lijkt op een gewone patroonvulling maar het wordt anders opgezet.
Kruissteken in aparte projecten staan allemaal op één lijn. Dat komt omdat je normaal gesproken via telpatronen van een raster/ruitjespatroon alles op een (over het algemeen) gelijkmatig weefsel borduurt. Of je nu grote of kleine vlakken maakt die je opvult met kruisteken, alles staat horizontaal en verticaal op één lijn door de vakjes/hokjes van het telpatroon. Kijk maar bij de konijntjes die ik ontworpen heb op ruitjespapier en geborduurd op witte borduurstof (het gratis patroontje hiervan vind je bij ‘bestanden’ op mijn FaceBook groep ‘Sylvia Borduren‘.

Bij het invullen van kruissteken in vlakken of figuren van de BERNINA Borduursoftware V8 worden kruissteken van object naar object ingevuld, ongeacht de hoogte, breedte of positie van elk vlak/figuur. Ze kunnen optisch gezien dus wel op één lijn staan. Bovendien heeft de stekenhoek waarop je werkt bij een borduurmotief geen invloed op de manier waarop een patroon ingevuld wordt.

Hoe kun je de kruissteekvulling gebruiken? Op de Steken Taakbalk staat het icoontje hiervoor: als je met de cursor van je muis op dit icoontje gaat staan, die je extra tekst: Maak lange, smalle randen met een ‘kam’ effect. Rechts-klik voor instellingen’… beetje vreemd, ‘kam’ effect, maar bedoeld wordt wat hierboven al staat aangegeven. Via de Engelse tekst wordt aangegeven dat je ‘open patroonvullingen met kruizen kunt maken om een standaard raster voor het hele ontwerp te maken’ = per object/figuur. Kruissteken dus, die door V8 gegenereerd worden: de software zorgt er ook voor dat langs de randen van een object/figuur gedeeltelijke kruissteken geplaatst worden, zodat er geen gaten ontstaan. Met handborduren zou je kwart kruissteken gebruiken, bij V8 kunnen dat fracties van kruissteken zijn, al naar gelang de opening die opgevuld moet worden. 

Kruissteekvulling is een steken soort die op zichzelf werkt en vervangt de BERNINA kruissteken optie NIET: deze kun je via de linker menubalk via ‘Toepassingen’ oproepen – daar krijg je een apart scherm om via een andere manier direct kruissteekmotieven te maken.

Om snel te zien hoe je vlakken of figuren met kruissteken maakt, klik je op het icoontje. Bij de linker menubalk klik je op ‘Digitaliseer’, en kiest daar voor het maken van een Gesloten Object. (Als je voor ‘open object’ zou kiezen, wordt ‘Omlijning’ geactiveerd, met steken die alleen op de randjes van een object gemaakt kunnen worden. ). Maak bv. een rechthoek door die op je werkvlak te tekenen nadat je op deze optie geklikt hebt, ‘trek’ deze over het werkvlak en laat de muisknop los: een met kruissteken gevulde rechthoek verschijnt.

Als je daar nog een cirkel bovenop zet en een ellips aan toevoegt, krijg je drie figuren die direct met de kruissteek ingevuld worden. Klik je de docker ‘Kleurenfilm’ aan, dan die je daadwerkelijk drie volledige figuren met kruissteken – het stekenaantal is nu 106.414 steken. Bijzonder veel, en het zou ook jammer zijn als je dit zo zou borduren, omdat alle kruissteken die onder een figuur liggen niet nodig zijn.

Dus overlappingen verwijderen: klik bij de linker kolom op ‘Bewerken’, selecteer dan het middelste object en het bovenste object, en klik op ‘Verwijder overlappingen’ die door het selecteren geactiveerd wordt. Het stekenaantal staat bij mij nu op 84.157 steken. Dat scheelt nogal wat.

Klik weer op ‘Kleurenfilm’, en je ziet dat er happen uit de onderste en de middelste objecten zijn gehaald: DIE kruissteken worden dus NIET meer geborduurd, wat je garen, dikte van borduurwerk, maar ook tijd scheelt.

Wat overigens wel opvalt is dat de kruissteken van de verschillende objecten standaard ‘op één lijn’ komen te staan: ze lopen als het ware optisch gezien door. Dit wordt door V8 gedaan om een logische manier van borduren te maken.  Nogmaals, je kunt de stekenhoek=richting waarop de kruissteek geborduurd gaat worden NIET wijzigen, dus geen aantal graden naar de ene richting of de andere richting verzetten.

Kruissteken via deze vlakvulling in V8 worden gemaakt alsof ze de steken vanuit vier hoeken horizontaal en verticaal gemaakt zijn, al zul je merken dat de kruissteek bestaat uit het meerdere keren over één steek werken (dat verklaart ook het hoge aantal steken). Daar waar je bij handborduren het eerste deel van de kruissteek 1 x van de ene kant naar de andere kant als halve kruissteek zet, wordt dit in V8 meerdere keren/dus op elkaar garen gezet. Dan wordt het tweede deel van de kruissteek gemaakt, weer meerdere keren op elkaar, en daarna de volgende kruissteek. Dit herhaalt zich, in zigzaggende banen om een vlak op te vullen = de meest logische manier voor een machine om te werken zonder al te vaak te hoeven aan- en afhechten. Kijk maar via ‘Steekspeler’. Zet deze op langzaam, zodat je kunt zien hoe V8 alles opvult. Eigenlijk willekeurig, om zo effectief mogelijk vlakken te vullen.

Als je de smalle uitlopende kant van de ellips van dichtbij bekijkt, zie je hoe willekeurige de ‘kruissteken’ afgemaakt worden: geen nette kwart kruissteekjes, maar soms een fractie daarvan. Dus ook al denk je vanaf een afstand met een goed uitgevuld vlak kruissteken te maken te hebben, van dichtbij zie je dat niet alles volledig afgewerkt wordt…

Wat kun je wel aanpassen bij het maken van deze kruissteekvulling? Klik met de rechter muisknop op het icoontje, waarna het menu ‘Object Eigenschappen’ verschijnt. Je gaat direct bij het tabblad ‘Vulsteek’, en Vul type ‘Kruissteek’. Je ziet daaronder ‘Stof draaddichtheid’ staan. Standaard stond dit bij mij aangevinkt voor ‘steken per inch, en wel 14.0.

Je kunt voor ons metrische systeem het vakje daaronder aanklikken = steken per mm. als je dat prettiger vindt. Bij mij stond er daardoor 25.4mm, = 14.0 steken. Hiermee kun je de kruissteken groter of kleiner maken: dit heeft volgens de informatie van V8 meer te maken met de kruissteek ten opzichte van stofdichtheid, dan de daadwerkelijke grootte van de steken, hoewel dat wel aangepast wordt. Als je bij verschillende objecten en vlakken met de kruissteekvulling de draaddichtheid hetzelfde houdt, komen de kruissteken onderling optisch gezien op één lijn te staan.

Als voorbeeld ga ik de drie vlakken allemaal verschillende stekendichtheid geven, om te zien wat er gebeurt. Bovenste ellips heb ik op 10 steken gezet (ipv 14 standaard), onderste op 8 steken (ipv 14 standaard). Het aantal mm. laat ik hetzelfde. Je kunt dit doen door elk object apart te selecteren, er met de rechter muisknop op te klikken en ‘Object Eigenschappen’ te openen. Je ziet inderdaad duidelijk verschil als je alles op je werkvlak vergroot: onderste object heeft nu de grootste kruissteken, middelste de kleinste en bovenste de middenmaat. Verhouding kruissteken van de drie objecten is nu van achteren naar voren 8 – 14 – 10. Wat je nu wel duidelijk ziet is dat de kruissteken rijen NIET meer aansluiten. Het kan daar op de scheidingslijnen wat rommelig worden.

Hoe je dat oplost? Door er een omlijning omheen te zetten van bv. satijnsteken. Selecteer bv. eerst het achterste object aan = de rechthoek. Bij het linker menu ‘Bewerken’ wordt ‘Omlijnen en compensaties’ geactiveerd. Klik daarop en bewerkt hier de instellingen of laat ze voorlopig zo staan. Klik op OK en er staat een omlijning rondom de rechthoek.

Doe hetzelfde apart met de andere objecten. LET OP: de middelste figuur/de cirkel bestaat nu uit twee delen, omdat de onderliggende steken weggehaald zijn. Je moet beide delen apart aanklikken om een omlijning te krijgen. Klik daarna op een omlijning om deze te selecteren en kies voor ‘Satijnsteek’ bij de Stekenbalk omlijningssteek. Geef ze hierna allemaal een eigen kleur en kijk dan eens via ‘Kleurenfilm’: de volgorde van werken is door V8 bepaald, maar jij kunt dat eventueel wijzigen als je bv. de vakjes daar met de kruissteken naar boven verschuift, zodat tijdens het borduren eerst alle kruissteken gemaakt worden, en als laatste op volgorde de omlijningssteken/satijnsteken. Net wat je wilt. Een feit is dat de ongelijke/niet doorlopende kruissteken langs de randen van de elkaar rakende objecten nu geen probleem meer is, maar alles netje afgewerkt wordt.

Wil je het aantal keren dat een draad over één kruissteek gemaakt wordt verminderen of vermeerderen, bijvoorbeeld omdat je met resp. dikkere of dunnere stoffen werkt of met dikker of dunner garen, dan kun je bij ‘Object Eigenschappen’ bij ‘Dwars-instellingen’ en dan ‘Garens’ het aantal keren dat de machine over één plek gaat lager of hoger zetten. De drie opties zijn: 2 – 4 – 6, waarvan 4 standaard is. Zo kun je niet alleen de grootte van kruissteken aanpassen, maar ook de steekdichtheid. Bij verminderen gaat de machine nog maar 2 keer over een deel van de kruissteek, bij vermeerderen maar liefst 6 keer. Dat verlaagt of verhoogt het aantal steken ook enorm!

Zoals ik nu de drie objecten heb staan, met satijnsteek omlijningen, zijn er ‘nog’ maar 48.650 steken over: met vergrote en verkleinde steken in bepaalde objecten en meer of minder aantal keren dat de kruissteek gemaakt wordt. Ook dit kan een optie zijn om een vlakvulling te bewerken. Het resultaat is zeer verschillend, afhankelijk nogmaals van de dikte van de garens.
Bij het verhogen van het aantal keren dat de machine over de kruissteken gaat, bij alle objecten, tot 6, vergroot het aantal steken bij mij tot 96.630 stuks!

Dit kan handig zijn als je bijvoorbeeld bij mijn rechthoek – waar ik de steken groter heb gemaakt – toch een dikkere draad wilt gebruiken vanwege het effect in die draad: je verlaagt het aantal keren dat de machine over één steek gaat dan tot 2, vergroot de kruissteek (zoals ik gedaan heb) en gebruikt een dikkere draad. Dan kan het zijn dat dat vlak prima opgevuld wordt, en je een speciaal effect krijgt ivm. die dikkere draad.
Je kunt dan voor de cirkel/object middenin een hele fijne draad gebruiken, omdat daar – bij mijn voorbeeld – de steken heel dicht op elkaar staan. Eventueel kun je dan ook kiezen om bij dwars-instellingen/garens voor 6 x over een steek heen te gaan…. Eindeloze mogelijkheden, wat allemaal oefening en uitproberen vergt, want het uiteindelijke resultaat op je daadwerkelijke borduurwerk telt natuurlijk.

Wel handig om dit te weten, zodat je niet altijd dezelfde soort/dikte garen hoeft te gebruiken om tot een bijzonder resultaat te komen.

Even nieuwe objecten gemaakt: vier cirkels/ellipsen, met steeltjes eronder (dit laatste getekend via ‘Open vormen vrije stijl’). Nu lijken dit nét ballonnen: alle vier een andere kleur gegeven, overlappingen verwijderd en via de docker ‘Kleurenfilm’ die ik vijf vakjes staan: vier per object/’ballon’ en een vakje voor de ‘touwtjes’.

Alle kruissteken staan weer ‘op één lijn’, en worden elk weer 4 x (standaard) gemaakt. Door nu per ballon nog wat instellingen te wijzigen (klik er met de rechter muisknop op voor het menu ‘Object Eigenschappen’, kun je de uitstraling van elke ballon veranderen.) Ze zijn dan nóg beter van elkaar te onderscheiden.

De gele ballon vooraan heb ik bv. gewijzigd: de kruissteken staan nu niet diagonaal, maar horizontaal/verticaal = als +jes. Dat heb ik gedaan door bij ‘Steek soort’ op het pijltje naast ‘Heel kruis’ te klikken, waardoor je ook kon kiezen voor ‘rechtopstaand kruis’.

De groene ballon heb ik gewijzigd door bij ‘Draadrichting’ te kiezen voor de ANDERE draadrichting: klik op de pijl en je krijgt die andere optie. Hierdoor wordt de kruissteek andersom gezet, waarbij beide delen van de kruissteek andersom gezet worden. Over het algemeen lijkt het dan of alles verschillende kanten op wijst, wat je een totaal ander beeld geeft van de ‘ballonnen’. Ook lijkt het hierdoor of de structuur van borduren verschillend is.

Wil je nu weten hoe zo’n borduurwerk op bv. een T-shirt staat? Dan kun je een ‘optisch’ T-shirt als achtergrond gebruiken. Dit doe je door bij ‘Ontwerp’ bovenaan op de menu balk te klikken op ‘Achtergrond’, en daarbij het vakje bij ‘Ontwerp achtergrond’ te kiezen voor ‘Fabriek artikel’. In dit geval voor Short Sleeves (Front), de kleur 1 heb ik lichtpaars gemaakt, en daarna op OK geklikt. De ballonnengroep als geheel geselecteerd en iets verkleind…

en verschoven naar de linker schouder/voorkant van het T-shirt. Het raster heb ik overigens even uit gezet (op icoontje klikken) om het kledingstuk en borduurwerk beter te kunnen zien. Ziet dat er niet leuk uit? Gebruik je deze optie wel eens? Het geeft je een goede indruk – vantevoren – hoe je borduurwerk er uit komt te zien.

Wil je het snel op een andere kleur of een ander kledingstuk zien? Dan verander je het Fabriek artikel in een ander kledingstuk, met één kleur of met meerdere kleuren, er zijn heel veel mogelijkheden voor alle maten, voor kinderen en volwassenen.

Handig toch?

Volgende keer/les ga ik meer over deze optie ‘Achtergrond’ vertellen, zodat je ook dit in V8 optimaal kunt benutten. Kijk je dan weer mee?

Borduurgroeten,
Sylvia Kaptein
www.sylviasartquilts.nl

PS: als je je oefenmotieven gaat wijzigen, maar je wilt het oorspronkelijke motief/waar je mee gestart bent steeds opnieuw kunnen gebruiken: bewaar dit dan onder een door jou gekozen naam. Ook kun je eventueel elke fase van wijzigen, of na een wijziging een nieuw motief het beste steeds bewaren. Mocht je een andere keer verder willen gaan, dan kun je het eerder gemaakte motief of motieven weer ophalen uit de borduur bibliotheek.